a.readmore { /* CSS properties go here */ }

Επώνυμες μάρκες εώς -80%

Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2012

Στάνλει Μίλγκραμ


Το πέιραμα του Μίλγκραμ. Εσείς θα σκοτώνατε απλά και μόνο επειδή σας διέταξαν;


    Το πείραμα του Μίλγκραμ είναι ένα από τα πιο γνωστά αντιδεοντολογικά πειράματα της ψυχολογίας. Ουσιαστικά μία 'φάρσα' που ξεγύμνωσε την ανθρώπινη ψυχή.
    Το 1961 ο 27χρονος τότε Στάνλει Μίλγκραμ, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Γέιλ, αποφάσισε να μελετήσει την υπακοή στην εξουσία. Είχαν περάσει λίγα μόνο χρόνια από τα φρικτά εγκλήματα των Ναζί και γινόταν μία προσπάθεια κατανόησης της συμπεριφοράς των απλών στρατιωτών και αξιωματικών των SS, οι οποίοι είχαν εξολοθρεύσει εκατομμύρια αμάχων.
   Η ευρέως αποδεκτή εξήγηση (πριν το πείραμα του Μίλγκραμ), ήταν η αυταρχική, τευτονική διαπεδαγώγηση και η καταπιεσμένη (κυρίως σεξουαλικά) παιδική ηλικία των Γερμανών. όμως ο Μίλγκραμ ήταν κοινωνικός ψυχολόγος και πίστευε ότι αυτού του είδους η υπακοή (που οδηγεί στο έγκλημα), δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα μόνο της προσωπικότητας, αλλά περισσότερο των πιεστικών συνθηκών. Και το απέδειξε, κάνοντας τη 'φάρσα' του.
   Τα υποκείμενα του πειράματος ήταν εθελοντές,  κυρίως φοιτητές, οι οποίοι καλούνταν έναντι αμοιβής να συμμετέχουν σ'ένα ψυχολογικό πείραμα σχετικό με τη μνήμη. Χώριζε τους φοιτητές σε ζεύγη και (μετά από μία εικονική κλήρωση) ο ένας έπαιρνε το ρόλο του 'μαθητευομένου' και ο άλλος του 'δασκάλου'. Ο έκπληκτος 'μαθητευόμενος' δενόταν χειροπόδαρα σε μία ηλεκτρική καρέκλα και του περνούσαν ηλεκτρόδια σε όλο το σώμα. Έπειτα του έδιναν να μάθει δέκα ζεύγη λέξεων. Ο 'δάσκαλος' από την άλλη, καθόταν μπροστά σε μία κονσόλα ηλεκτικής γεννήτριας. Μπροστά του δέκα κουμπιά με ενδείξεις: ''15 βολτ, 30 βολτ, 50 βολτ κτλ''. Το τελευταίο κουμπί έγραφε: ''450 βολτ. Προσοχή! Κίνδυνος!''. Πίσω από το 'δάσκαλο' στεκόταν ο πειραματιστής, ο υπεύθυνος του πειράματος.


(Και περνάμε σε ενεστώτα, για να γίνουμε μέτοχοι της στιγμής)
   -Θα λέτε τα πρώτα ζεύγη στο μαθητευόμενο. Αν κάνει λάθος, θα σηκώσετε τον πρώτο μοχλό και θα υποστεί ένα ηλεκτροσόκ των 15 βολτ. Σε κάθε λάθος, θα σηκώνετε τον αμέσως επόμενο μοχλό, λέει ο πειραματιστής και ο 'δάσκαλος' αισθάνεται ήδη καλά που δεν του έτυχε στην κλήρωση ο άλλος ρόλος. Το πείραμα ξεκινάει. Ο 'δάσκαλος' λέει τις λέξεις από το μικρόφωνο. Ο 'μαθητευόμενος', ήδη τρομαγμένος, απαντάει σωστά, αλλά όχι για πολύ. Μόλις κάνει το πρώτο λάθος, ο 'δάσκαλος', γυρνάει να κοιτάξει τον πειραματιστή. Εκείνος του λέει να προχωρήσει στο πρώτο ηλεκτροσόκ. Ο 'δάσκαλος' υπακούει. 15 βολτ δεν είναι πολλά. Αλλά ο 'μαθητευόμενος' έχει αλλάξει ήδη γνώμη. Παρ'όλα αυτά απαντάει σωστά σε άλλη μία ερώτηση, αλλά στο επόμενο λάθος δέχεται 30 βολτ.  
-Αφήστε με να φύγω, λέει ο 'μαθητευόμενος' που δεν μπορεί να λυθεί.
-Δεν θέλω να συμμετάσχω σ'αυτό το πείραμα.
Ο 'δάσκαλος' κοιτάει τον πειραματιστή.Εκείνος του κάνει νόημα να συνεχίσει. Τα βολτ αυξάνονται και τώρα πια ο πόνος είναι εμφανής στο πρόσωπο του 'μαθητευομένου' που εκλιπαρεί να τον αφήσουν ελεύθερο. Στα 200 βολτ ταρακουνιέται ολόκληρος. Ο 'δάσκαλος' πριν κάθε ηλεκτροσόκ γυρνάει να κοιτάξει τον πειραματιστή. Εκείνος με σταθερή φωνή, του λέει ότι το πείραμα πρέπει να συνεχιστεί.

 
Ο 'δάσκαλος' συνεχίζει να βασανίζει έναν άγνωστο, έναν απλό φοιτητή που κλαίει, ζητάει τη βοήθεια του Θεού και παρακαλάει να τον λυπηθούν. Δεν μπορεί πια να απαντήσει στις ερωτήσεις, αλλά ο πειραματιστής λέει στο 'δάσκαλο':
-Τη σιωπή την εκλαμβάνουμε ως αποτυχημένη απάντηση και συνεχίζουμε με την τιμωρία.
Στα 345 βολτ ο 'μαθητευόμενος' τραντάζεται ολόκληρος, ουρλιάζει και χάνει τις αισθήσεις του. Ο 'δάσκαλος' ιδρωμένος και με τα χέρια του να τρέμουν κοιτάει τον πειραματιστή.
-Μην ανησυχείτε, λέει εκείνος, το πείραμα είναι απολύτως ελεγχόμενο. Συνεχίστε με τον τελευταίο μοχλό.
-Μα είναι λιπόθυμος, λέει ο 'δάσκαλος'.
-Δεν έχει καμία σημασία. Το πείραμα πρέπει να ολοκληρωθεί. Συνεχίστε με τον τελευταίο μοχλό.
Πόσοι από τους εθελοντές έφτασαν ώς τον τελευταίο μοχλό; 
   Πριν ξεκινήσει το πείραμά του ο Μίλγκραμ, είχε κάνει μία 'δημοσκόπηση' ανάμεσα στους ψυχιάτρους και στους ψυχολόγους, ρωτώντας τους τι ποσοστό θα έφτανε μέχρι τον τελευταίο μοχλό, πέρα ίσως από κάποια άτομα με κρυπτοσαδιστικές τάσεις, καθαρά παθολογικές.
   Δυστυχώς, έκαναν λάθος. Μόλις το 5% των 'δασκάλων' αρνήθηκαν εξ'αρχής να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο πείραμα και αποχώρησαν (συνήθως βρίζοντας τον πειραματιστή). Το υπόλοιπο 95% προχώρησε πολύ το πείραμα, πάνω από τα 150 βολτ. Και το 65% έφτασε μέχρι τον τελευταίο μοχλό, τα πιθανότατα θανατηφόρα 450 βολτ!


Που έγκειται η φάρσα; Ο 'μαθητευόμενος' δεν ήταν φοιτητής, αλλά ηθοποιός, που είχε προσληφθεί από το Μίλγκραμ γι'αυτόν ακριβώς το λόγο. Δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, ούτε ηλεκτροσόκ. Ο ηθοποιός υποκρινόταν. Το μοναδικό πειραματόζωο, ήταν ο 'δάσκαλος'. Όμως τα αποτελέσματα ήταν αληθινά; Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων θα υπακούσει και θα βασανίσει (ίσως και θα σκοτώσει) έναν άγνωστό του, αρκεί να δέχεται εντολές από κάποιον με κύρος (στην προκειμένη περίπτωση επιστημονικό) και ταυτόχρονα να αισθάνεται ότι δεν τον βαρύνει η ευθύνη για ότι συμβεί (αφού εκείνος 'απλά ακολουθούσε τις διαταγές').

 
Και φυσικά , οι περισσότεροι από εμάς θα σκεφτούν: ''Εγώ αποκλείεται να έφτανα ως τον τελευταίο μοχλό''. όμως δείτε τι συμβαίνει στην κοινωνία μας κάθε μέρα. Ο υπάλληλος της ΔΕΗ που δέχεται να κόψει το ρεύμα από έναν άνεργο ή άπορο, ξέροντας ότι έτσι τον ταπεινώνει, τον υποβάλλει σε ένα διαρκές βασανιστήριο και πιθανότατα θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του, ανήκει στο 65% του τελευταίου μοχλού. Και δεν είναι καθόλου κρυπτοσαδιστής. Απλά ακολουθεί τις εντολές που του έδωσαν. Ο υπάλληλος στην ψαραγορά που σου δίνει το χαλασμένο ψάρι και σε διαβεβαιώνει πως είναι φρέσκο δεν σε μισεί, παρ'ότι γνωρίζει ότι μπορεί να πάθεις και δηλητηρίαση. Απλώς ακολουθεί εντολές. Ο αστυνομικός ο οποίος ραντίζει με χημικά τους διαδηλωτές, δεν είναι κρυπτοσαδιστής (αν και πολλοί θα διαφωνήσουν στο συγκεκριμένο παράδειγμα), απλώς κάνει τη δουλειά του (ο άνθρωπος που περνά κάποιο λογικό όριο, παύει να είναι άνθρωπος). Ο υπάλληλος τηε εφορίας ή της τράπεζας που υπογράφει την κατάσχεση κάποιου σπιτιού για 1000 ευρώ χρέος, θα έφτανε ώς τον τελευταίο μοχλό στο πείραμα, γιατί υπακούει στις εντολές. Ο πολιτικός που υπογράφει το μνημόνιο το οποίο οδηγεί ένα ολόκληρο έθνος στην εξαθλίωση του νεοφιλελευθερισμού, θα έφτανε μέχρι τον τελευταίο μοχλό. Και αυτός υπακούει σε εντολές, πολύ πιο ισχυρές από εκείνες του πειραματιστή με την άσπρη φόρμα.

 
Αν όμως δούμε το πείραμα του Μίλγκραμ από την ανθρωπιστική - ηθική του πλευρά (από το 5% που αρνήθηκε να υπακούσει), θα καταλάβουμε ότι κανένας δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Αν σε διατάζουν να κάνεις κάτι που προκαλεί κακό στον άλλον, στον συμπολίτη σου, σε έναν μετανάστη, σε έναν άνθρωπο ή σε ένα ζώο, πρέπει να αρνηθείς να υπακούσεις. Ακόμη κι αν χάσεις το μπόνους παραγωγικότητας. την προαγωγή, την επανεκλογή, τη δουλειά σου.
   Μόνο όταν θα είμαστε έτοιμοι να υπακούσουμε στις 'μικρές' και καθημερινές εντολές βίας (με τις οποίες οι περισσότεροι ασυνείδητα συμμορφωνόμαστε), μόνο όταν θα είμαστε έτοιμοι να προβούμε σε μία γενικευμένη και μέχρι τέλους πολιτική, κοινωνική, καταναλωτική ανυπακοή, μόνο όταν μάθουμε να συμπεριφερόμαστε ως αυτεξούσιοι άνθρωποι και όχι ως ανεύθυνοι υπάλληλοι, μόνο τότε θα μπορέσουμε να γκρεμίσουμε τη λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού που μας θέλει υπάνθρωπους, υπάκουους και υπόδουλους.
   Και μία τελευταία παρατήρηση:
Τα υποκείμενα του πειράματος του Μίλγκραμ, οι εθελοντές φοιτητές, μάθαιναν από εκείνον ποιος ήταν ο στόχος του πειράματος. Μάθαιναν ότι ο 'μαθητευόμενος' ήταν ηθοποιός και ότι δεν είχε υποστεί ποτέ ηλεκτροσόκ. Ο Μίλγκραμ το έκανε αυτό για να τους ανακουφίσει, αλλά πέτυχε ακριβώς το αντίθετο.
Αυτοί οι άνθρωποι, ειδικά το 65% που είχε φτάσει ως τον τελευταίο μοχλό, πέρασαν την υπόλοιπη ζωή τους κυνηγημένοι από τις Ερινύες της πράξης τους. Γιατί συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν τόσο αθώοι και τόσο ''καλοί'' όσο ήθελαν να πιστεύουν για τον εαυτό τους. 




Πηγή: periergaa.blogspot.com


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου